ဒီမိုကေရစီ အက်ဥ္းခ်ဴပ္... (မသိေသးသူမ်ားအတြက္)
" ဒီမိုကေရစီဆိုတာ ဘာလဲ "
ဒီမိုကေရစီရဲ႕ဇစ္ျမစ္ကို ျပန္လွန္ရရင္ေတာ႔ထံုးစံအတိုင္း ဂရိကေနစရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ဆိုတာဂရိကေနဆင္းသက္လာတယ္လို႕လက္ခံထားၾကတာကိုး။ ဂရိဘာသာစကားမွာေတာ့ Demokratia ဆိုတာ Demo-အမ်ားျပည္သူ ၊Kratia- အုပ္ခ်ဴပ္ျခင္း လို႕အဓိပၸါယ္ရပါတယ္ ။ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႕ ကမာၻကို ျပန္႕သြားေတာ႕ Demoncracy လို႕ ျဖစ္သြားပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ Demoncracy ဆိုတာ အလြယ္တကူ ျပန္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အမ်ားျပည္သူ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ စနစ္ လို႕ အနက္ျပန္ရမွာျဖစ္ျပီး ၊ စာသံေပသံ နဲ႕ေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ႕ Demoncracy ဆိုတာ (အမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာျဖင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျပီး အမ်ားသေဘာတူေဆာင္ရြက္ကာ ျပည္သူအားလံုး ပါ၀င္နိဳင္သည္႕ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳ႕ စနစ္ ) အဓိပၸါယ္ရပါတယ္ ။ ဒီမိုကေရစီလိုလားသူမ်ားကိုေတာ႕ Democrat ( ဒီမိုကရက္ ) လို႔ေခၚပါတယ္ခင္ဗ်ား ။
"ဒီမိုကေရစီအမ်ိဳးမ်ိဳး"
ကမာၻတလြားမွာက်င့္သံုးေနတဲ႕ ဒီမုိကေရစီစနစ္ အေျမာက္အျမားရွိၾကပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ႕ ဒီမိုကေရစီစနစ္ေတြကေတာ႕ Representative Demoncracy , Liberal Democracy, Semi- Demoncracy စသျဖင့္ရွိၾကပါတယ္။
Representative Demoncracy ဆိုတာကေတာ႕ ကိုယ္စားျပဳ ဒီမိုကေရစီလို႕ အနက္ရပါတယ္ ။ သူ႕ရဲ႕အႏွစ္သာရကေတာ႕ ျပည္သူတို႕ရဲ႕လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ေဆာင္ရြက္ရာမွာ ေရြးခ်ယ္ခံ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားနဲ႕ ေဆာင္ရြက္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္ ။ Liberal Democracy ကေတာ႕ ေရြးခ်ယ္ခံ အမ်ားစုက အုပ္ခ်ဴပ္ျပီး လူနည္းစုရဲ႕ အခြင့္အေရးကိုလဲ မပစ္ပယ္ပဲ အေလးထားရတဲ႕ ဒီမိုကေရစီစနစ္ျဖစ္ပါတယ္ ။ Semi- Demoncracy ကေတာ႕ အားလံုးရင္းႏွီးေနၾကတဲ႕အတိုင္း တပိုင္းဒီမိုကေရစီစနစ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီထက္ပုိရင္းႏွီးေနၾကမွာျဖစ္တဲ႔ ဒီမိုကေရစီစနစ္တမ်ိဳးကေတာ႕ Semi- Military Demoncracy - စစ္တပ္သေဘာ၊ အာဏာတခ်ိဳ႕တ၀က္ပါ၀င္တဲ႕ဒီမိုကေရစီစနစ္ပါတဲ႕ ။ နိဳင္ငံတစ္နိဳင္ငံမွာဒီမိုကေရစီစံနဳန္း နဲ႕ ဘယ္ေလာက္ကိုက္ညီလဲဆိုတာ Democracy Index လို႕ေခၚတဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အညြန္းကိန္းေတြနဲ႕တိုင္းတာ အမွတ္ေပးေလ႕ ရွိၾကပါတယ္ ။
"ဒီမိုကေရစီ နဲ႕ ဗ်ဴရိုကေရစီ"
ဒီမိုကေရစီစနစ္ရဲ႕ ယွဥ္ျပိဳင္ဘက္ဟာ ဟိုးအရင္ကဆိုရင္ Communist-ကြန္ျမဴနစ္စနစ္ ျဖစ္ေပမယ္႕ အခုေတာ႕ ျပိဳင္ဘက္အစစ္ဟာ Bureaucray - ဗ်ဴရိုကေရစီစနစ္ျဖစ္လာေနပါျပီ ။ ဗ်ဴရိုကေရစီဟာ ရာထူးၾကီးပုဂၢိဳလ္မ်းက လက္၀ါးၾကီးအုပ္တဲ႔ စနစ္ျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္လဲ အာဏာ အသံုးခ်ျပီး လက္၀ါးၾကီးအုပ္တဲ႔ အရာရွိေတြကို ဗ်ဳရိုကရက္လို႕ေခၚၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲ႕ဒီဗ်ဴရိုကေရစီစနစ္ဟာ De facto government လို႕ေခၚတဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေနလို႕သာ အသိအမွတ္ျပဳထားရတဲ႕ အစိုးရေတြမွာ ရွင္သန္ၾကီးထြားရံုသာမကပဲ ၊ De jure government လို႕ေခၚတဲ႔ ဥပေဒနဲ႕အညီ တင္ေျမာက္ထားတဲ႕ အစိုးရေတြမွာလည္းႏြယ္ပင္လို႕ လိမ္ပတ္ျပီးရွင္သန္နိဳင္ပါတယ္ ။
"ဒီမိုကေရစီအစိုးရမ်ား"
ဒီမိုကေရစီအမ်ိဳးမ်ဳိးရွိသလို ဒီမိုကေရစီ အစိုးရလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားပါတယ္ ။ Cabinet government လို႕ေခၚတဲ႕ ၀န္ၾကီးခ်ဴပ္နဲ႕ ၀န္ၾကီးအဖြဲ႕က ၾကိဳးကိုင္တဲ႕အစိုးရရွိသလို ၊ Republican government လို႕ေခၚတဲ့ သမၼတဦးေဆာင္တဲ့ အစိုးရေတြလဲရွိပါတယ္။ ျမင္လြယ္ေအာင္ ျပရရင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ Republican governmentျဖစ္ျပီး ၊ အဂၤလန္နိဳင္ငံကေတာ႕ Cabinet government လို႕ေျပာရမွာျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးဟာ Derived from the people လို႕ေခၚတဲ႕ ျပည္သူတို႕ထံမွ ဆင္းသက္တဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို အေျခခံျပီးက်င့္သံုးၾကပါတယ္ ။ ဒါေပမယ္႕ ျပည္သူတို႕ထံမွ ဆင္းသက္တဲ႕ ဒီမိုကေရစီစနစ္ မလြန္ဆန္ႏိုင္တာကေတာ႕ supremacy of constitution လို႕ေခၚတဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒၾကီးစိုးမွဳ႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္ခင္ဗ်ား ။
http://naingminoo.multiply.com/journal/item/156/156
" ဒီမိုကေရစီဆိုတာ ဘာလဲ "
ဒီမိုကေရစီရဲ႕ဇစ္ျမစ္ကို ျပန္လွန္ရရင္ေတာ႔ထံုးစံအတိုင္း ဂရိကေနစရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ဆိုတာဂရိကေနဆင္းသက္လာတယ္လို႕လက္ခံထားၾကတာကိုး။ ဂရိဘာသာစကားမွာေတာ့ Demokratia ဆိုတာ Demo-အမ်ားျပည္သူ ၊Kratia- အုပ္ခ်ဴပ္ျခင္း လို႕အဓိပၸါယ္ရပါတယ္ ။ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႕ ကမာၻကို ျပန္႕သြားေတာ႕ Demoncracy လို႕ ျဖစ္သြားပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ Demoncracy ဆိုတာ အလြယ္တကူ ျပန္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အမ်ားျပည္သူ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ စနစ္ လို႕ အနက္ျပန္ရမွာျဖစ္ျပီး ၊ စာသံေပသံ နဲ႕ေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ႕ Demoncracy ဆိုတာ (အမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာျဖင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျပီး အမ်ားသေဘာတူေဆာင္ရြက္ကာ ျပည္သူအားလံုး ပါ၀င္နိဳင္သည္႕ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳ႕ စနစ္ ) အဓိပၸါယ္ရပါတယ္ ။ ဒီမိုကေရစီလိုလားသူမ်ားကိုေတာ႕ Democrat ( ဒီမိုကရက္ ) လို႔ေခၚပါတယ္ခင္ဗ်ား ။
"ဒီမိုကေရစီအမ်ိဳးမ်ိဳး"
ကမာၻတလြားမွာက်င့္သံုးေနတဲ႕ ဒီမုိကေရစီစနစ္ အေျမာက္အျမားရွိၾကပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ႕ ဒီမိုကေရစီစနစ္ေတြကေတာ႕ Representative Demoncracy , Liberal Democracy, Semi- Demoncracy စသျဖင့္ရွိၾကပါတယ္။
Representative Demoncracy ဆိုတာကေတာ႕ ကိုယ္စားျပဳ ဒီမိုကေရစီလို႕ အနက္ရပါတယ္ ။ သူ႕ရဲ႕အႏွစ္သာရကေတာ႕ ျပည္သူတို႕ရဲ႕လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ေဆာင္ရြက္ရာမွာ ေရြးခ်ယ္ခံ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားနဲ႕ ေဆာင္ရြက္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္ ။ Liberal Democracy ကေတာ႕ ေရြးခ်ယ္ခံ အမ်ားစုက အုပ္ခ်ဴပ္ျပီး လူနည္းစုရဲ႕ အခြင့္အေရးကိုလဲ မပစ္ပယ္ပဲ အေလးထားရတဲ႕ ဒီမိုကေရစီစနစ္ျဖစ္ပါတယ္ ။ Semi- Demoncracy ကေတာ႕ အားလံုးရင္းႏွီးေနၾကတဲ႕အတိုင္း တပိုင္းဒီမိုကေရစီစနစ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီထက္ပုိရင္းႏွီးေနၾကမွာျဖစ္တဲ႔ ဒီမိုကေရစီစနစ္တမ်ိဳးကေတာ႕ Semi- Military Demoncracy - စစ္တပ္သေဘာ၊ အာဏာတခ်ိဳ႕တ၀က္ပါ၀င္တဲ႕ဒီမိုကေရစီစနစ္ပါတဲ႕ ။ နိဳင္ငံတစ္နိဳင္ငံမွာဒီမိုကေရစီစံနဳန္း နဲ႕ ဘယ္ေလာက္ကိုက္ညီလဲဆိုတာ Democracy Index လို႕ေခၚတဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အညြန္းကိန္းေတြနဲ႕တိုင္းတာ အမွတ္ေပးေလ႕ ရွိၾကပါတယ္ ။
"ဒီမိုကေရစီ နဲ႕ ဗ်ဴရိုကေရစီ"
ဒီမိုကေရစီစနစ္ရဲ႕ ယွဥ္ျပိဳင္ဘက္ဟာ ဟိုးအရင္ကဆိုရင္ Communist-ကြန္ျမဴနစ္စနစ္ ျဖစ္ေပမယ္႕ အခုေတာ႕ ျပိဳင္ဘက္အစစ္ဟာ Bureaucray - ဗ်ဴရိုကေရစီစနစ္ျဖစ္လာေနပါျပီ ။ ဗ်ဴရိုကေရစီဟာ ရာထူးၾကီးပုဂၢိဳလ္မ်းက လက္၀ါးၾကီးအုပ္တဲ႔ စနစ္ျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္လဲ အာဏာ အသံုးခ်ျပီး လက္၀ါးၾကီးအုပ္တဲ႔ အရာရွိေတြကို ဗ်ဳရိုကရက္လို႕ေခၚၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲ႕ဒီဗ်ဴရိုကေရစီစနစ္ဟာ De facto government လို႕ေခၚတဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေနလို႕သာ အသိအမွတ္ျပဳထားရတဲ႕ အစိုးရေတြမွာ ရွင္သန္ၾကီးထြားရံုသာမကပဲ ၊ De jure government လို႕ေခၚတဲ႔ ဥပေဒနဲ႕အညီ တင္ေျမာက္ထားတဲ႕ အစိုးရေတြမွာလည္းႏြယ္ပင္လို႕ လိမ္ပတ္ျပီးရွင္သန္နိဳင္ပါတယ္ ။
"ဒီမိုကေရစီအစိုးရမ်ား"
ဒီမိုကေရစီအမ်ိဳးမ်ဳိးရွိသလို ဒီမိုကေရစီ အစိုးရလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားပါတယ္ ။ Cabinet government လို႕ေခၚတဲ႕ ၀န္ၾကီးခ်ဴပ္နဲ႕ ၀န္ၾကီးအဖြဲ႕က ၾကိဳးကိုင္တဲ႕အစိုးရရွိသလို ၊ Republican government လို႕ေခၚတဲ့ သမၼတဦးေဆာင္တဲ့ အစိုးရေတြလဲရွိပါတယ္။ ျမင္လြယ္ေအာင္ ျပရရင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ Republican governmentျဖစ္ျပီး ၊ အဂၤလန္နိဳင္ငံကေတာ႕ Cabinet government လို႕ေျပာရမွာျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးဟာ Derived from the people လို႕ေခၚတဲ႕ ျပည္သူတို႕ထံမွ ဆင္းသက္တဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို အေျခခံျပီးက်င့္သံုးၾကပါတယ္ ။ ဒါေပမယ္႕ ျပည္သူတို႕ထံမွ ဆင္းသက္တဲ႕ ဒီမိုကေရစီစနစ္ မလြန္ဆန္ႏိုင္တာကေတာ႕ supremacy of constitution လို႕ေခၚတဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒၾကီးစိုးမွဳ႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္ခင္ဗ်ား ။
http://naingminoo.multiply.com/journal/item/156/156
